11 maart 2022

In de afgelopen twee maanden werd ik door drie verschillende personen gebeld met een verontrustende vraag: waarom heeft de Belastingdienst een negatieve ANBI-beschikking afgegeven? En de vervolgvraag die mij werd voorgelegd: hoe lossen we dit op? Vaak blijkt er in de praktijk discussie met de Belastingdienst te zijn of met de activiteiten een algemeen belang dan wel een particulier belang wordt gediend. Het gevolg: een negatieve ANBI-beschikking!

De ANBI-status, een fluitje van een cent?

Ten onrechte leeft bij veel mensen nog de gedachte: die ANBI-aanvraag, dat is een fluitje van een cent. En inderdaad, in sommige situaties is dat ook nog zo. De ANBI-aanvraag door bijvoorbeeld een onderwijsinstelling zal niet snel door de Belastingdienst worden afgewezen. Maar let op, ik kom ook regelmatig situaties tegen waarin de Belastingdienst niet overstag gaat. Ik denk aan die Islamitische stichting die zich ten doel heeft gesteld verdieping op kennis van de Islam te willen stimuleren. Tot mijn grote verbazing was de Belastingdienst in deze situatie van mening dat sprake was het dienen van een particulier belang. Wat we ook weten: veel meer dan vroeger is de Belastingdienst nu reeds aan de poort kritisch bij de aanvraag van de ANBI-status. Het leidt er toe dat heel regelmatig (al dan niet terecht) de ANBI-status aan instellingen wordt ontzegd.

Tweetraptoets Hoge Raad

Om te bepalen of sprake is van een ANBI heeft de Hoge Raad de tweetraptoets ontwikkeld:

  1. Beoogt de instelling het algemeen belang? Zo ja;
  2. Wordt het algemeen belang voor 90% of meer gediend door de werkzaamheden van de instelling?

De praktijk leert dat veel instellingen – volgens de Belastingdienst – al struikelen over de 1e voorwaarde. De reden volgens de Belastingdienst: er is geen sprake van een algemeen belang maar van een particulier belang.

Algemeen belang, beperkt belang en particulier belang

De Hoge Raad oordeelde reeds in 1926: elk maatschappelijk belang is tevens een beperkt maatschappelijk belang. Of anders gezegd: van een algemeen maatschappelijk belang kan ook sprake zijn als een rechtspersoon zich in dienst stelt van een beperkte kring van personen, zoals bijvoorbeeld een plaatselijke gemeenschap.

En juist hier rijdt de Belastingdienst naar mijn mening te vaak een scheve schaats. Al te snel is de conclusie van het ANBI-team van de Belastingdienst: hier is sprake van een particulier belang. Daarmee wordt de zaak al te snel afgedaan en veel instellingen laten het vervolgens daarbij. Evident is echter, elk algemeen belang kent in meer of mindere mate ook een particulier belang. Maar de centrale vraag is: staat het algemeen belang voorop?!

Doel en middel, haal het niet door elkaar!

Het komt mij voor dat instellingen in hun statuten en beleidsplan al te vaak doel en middel door elkaar halen. Dat kan een voedingsbodem zijn voor discussie met de Belastingdienst. Heel concreet is dan ook mijn advies: denk goed na over wat het doel is (algemeen nuttig) en wat het middel is (hoe bereik ik mijn doel). Staat het middel ten onrechte voorop in statuten of beleidsplan dan wordt naar mijn mening door de Belastingdienst de discussie omtrent particulier belang al snel naar voren gehaald.

Waar op te letten bij een ANBI-aanvraag

Overweegt u de ANBI-status aan te vragen? Laat uw aanvraag dan voorafgaand beoordelen door een deskundig adviseur. Met zijn ANBI-bril kijkt die vaak toch net even anders naar de statuten of het beleidsplan dan u zelf doet. Het kan u mogelijk een discussie met de Belastingdienst besparen.

Arjan Van Der Bok

mr. A.A. (Arjan) van der Bok RB MB MFP
Fiscaal directeur | Belastingadviseur
avdbok@vanreefc.nl